Biologische klok bepaalt tijdstip van prestatiepiek

Tijdstip van wedstrijden

Belangrijke finales van sportwedstrijden vinden in verband met live-uitzendingen op televisie steeds vaker laat op de avond plaats. Ook tijdens de Olympische Spelen van Rio de Janeiro zullen veel finales plaatsvinden tussen 22:00 en 01:00 uur plaatselijke tijd, zoals de atletiek- en zwemfinales. Voor sporters is het belangrijk om hun slaap-waak-ritme aan te passen aan het tijdstip waarop de finale plaatsvindt, aangezien dit van invloed is op het prestatievermogen. Wetenschappers aan de universiteit van Birmingham hebben onderzocht hoe groot de invloed van het tijdstip van de dag precies is op het prestatievermogen, en of dit afhankelijk is van het chronotype van de sporter. Dat wil zeggen, of de sporter van nature liever vroeg opstaat, laat, of daar tussenin.

Chronotype

De onderzoekers lieten 20 hockeysters (gemiddeld 20 jaar) die op regionaal of internationaal niveau speelden een vragenlijst invullen over hun slaap- en waakgewoontes. Vervolgens moesten alle hockeysters verspreid over 3 weken 6 keer een shuttleruntest uitvoeren. Deze looptesten zijn afgenomen om 07:00 en 10:00 uur in de ochtend, om 13:00 en 16:00 uur in de middag en om 19:00 en 22:00 uur in de avond.

Uit de vragenlijst bleken 5 hockeysters uitgesproken ochtendmensen te zijn, 5 uitgesproken avondmensen en 10 geen specifieke voorkeur te hebben voor één van beide. De hockeysters met een voorkeur voor de ochtend leverden gemiddeld de beste prestatie op de shuttleruntest rond het middaguur. De hockeysters met een voorkeur voor de avond presteerden halverwege de avond het beste en de hockeysters zonder voorkeur aan het eind van de middag. De prestatie op de verschillende tijdstippen varieerde bij de hockeysters met een voorkeur voor de ochtend ongeveer 7,5% en bij de hockeysters zonder voorkeur ongeveer 10%. Bij de hockeysters met een voorkeur voor de avond bleek de prestatie ongeveer 26% te variëren over de dag. Verder bleek bij de hockeysters zonder voorkeur en degenen met een voorkeur voor de ochtend, de prestatiepiek ongeveer 5,5 tot 6,5 uur na het ontwaken te liggen. Bij de hockeysters met een voorkeur voor de avond was dit ruim 11 uur na het ontwaken.

Tot slot

Uit de resultaten van deze studie blijkt dat het tijdstip waarop sporters het beste presteren afhankelijk is van hun chronotype, waarbij de gevonden variatie in prestatie bij de avondmensen opvallend groot is. Daarnaast blijkt dat avondmensen na het ontwaken aanzienlijk meer tijd nodig hebben om optimaal te presteren dan ochtendmensen en mensen zonder specifieke voorkeur. Het blijft echter onduidelijk of de gevonden verschillen ook blijven bestaan op het moment dat een sporter zijn biologische klok bewust verschuift. Veel sporters die ver moeten reizen manipuleren namelijk hun biologische klok om de negatieve effecten van een jetlag te verminderen. Welk effect dit heeft op het tijdstip waarop de sporter het beste presteert is onduidelijk. Het is overigens uit de studie niet op te maken hoe het chronotype van de hockeysters is bepaald. De gehanteerde vragenlijst is namelijk het intellectuele eigendom van één van de auteurs en alleen na betaling te gebruiken. Toch lijkt het op basis van de resultaten aan te raden om bij sporters te bepalen wat hun chronotype is en hoeveel tijd zij na het ontwaken nodig hebben om optimaal te presteren. Hierdoor kunnen sporters rekening houden met hoe laat zij wakker moeten worden in relatie tot het tijdstip waarop ze moeten presteren.